Skip to content
Home » «Clean air project» VITORIA-GASTEIZ

«Clean air project» VITORIA-GASTEIZ

  • CFC 

clean air

Το μέλλον της αστικής μετακίνησης ανήκει στο ποδήλατο!

Το Clean Air είναι ένα project από εννέα ευρωπαϊκούς περιβαλλοντικούς οργανισμούς που μάχονται για καθαρό αέρα στις ευρωπαϊκές πόλεις.

Από τον Δημήτρη Κολομβάτσο, Road editor στο περιοδικό MBike

Παρά του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου και των δικαιωμάτων του πολίτη για καθαρό αέρα, οι συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ορίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένουν ένα πρόβλημα για πολλές πόλεις. Η ατμοσφαιρική μόλυνση απειλεί την υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα. Καιρός για δράση!

Μετά τη νέα νομοθεσία, σε δρόμους με ανάλογη διαγράμμιση η προτεραιότητα δίνεται στους ποδηλάτες | mbike.gr

Η αντικατάσταση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων με ποδήλατα είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην πόλη. Το 2013, έξι πόλεις με πρωτοποριακές πολιτικές γύρω από την αστική ποδηλασία, σχημάτισαν το δίκτυο European Biking Cities σαν μέρος του Clean Air project: Bolzano (Ιταλία), Brighton & Hove (Ηνωμένο Βασίλειο), Manheim και Postdam (Γερμανία), Strasbourg (Γαλλία) και Vitoria-Gasteiz (Ισπανία). Υπεύθυνος για τον συντονισμό του δικτύου είναι ο περιβαλλοντικός οργανισμός Verkehrs-Club Deutschland (VCD) που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ένωση.

Τα δύο αρχικά ερωτήματα που καθόρισαν την αποστολή του δικτύου ήταν τα εξής:
•    Τι λειτούργησε καλά στις συμμετέχουσες πόλεις;
•    Τι μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλο και τι μπορούμε να μεταδώσουμε στις άλλες πόλεις;

Ο Juan Carlos Escuadro μας δείχνει πώς ήταν πριν και πώς διαμορφώθηκε ένας από τους πιο κεντρικούς δρόμους της πόλης | mbike.gr

Τα τρία κύρια θέματα που επιλέχθηκαν για ανταλλαγή μεταξύ των έξι πόλεων ήταν:
•    το πάρκινγκ ποδηλάτων
•    η συνύπαρξη των ποδηλατών με τους πεζούς και
•    η χρήση των cargo bikes για τη μεταφορά εμπορευμάτων και αγαθών

Αυτές οι προτεραιότητες αντικατοπτρίζουν τις κοινές προκλήσεις για την αποτελεσματική διαχείριση του αυξανόμενου αριθμού ποδηλατών και τη διατήρηση αυτής της ανάπτυξης. Η έλλειψη χώρου για το παρκάρισμα των ποδηλάτων και οι συγκρούσεις με τους πεζούς θέτουν σε κίνδυνο την περαιτέρω ανάπτυξη την ποδηλασίας. Επίσης, η χρήση των cargo bikes στις εμπορικές μεταφορές παρέχει μια πολλά υποσχόμενη ευκαιρία για τη διεύρυνση του τυπικού πεδίου χρήσης που καλύπτουν τα ποδήλατα.

Προσκεκλημένοι από τον περιβαλλοντικό οργανισμό VCD, και δεδομένης της ευαισθησίας μας πάνω σε θέματα που αφορούν το ποδήλατο σαν μέσο αστικής μετακίνησης και του ρόλου που μπορεί να παίξει στο τομέα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, βρεθήκαμε για τρεις μέρες στη βόρεια Ισπανία, στην Vitoria-Gasteiz -μίας εκ των έξι πόλεων του δικτύου European Biking Cities- στο πλαίσιο του Clean Air project. H πρωτεύουσα της Αυτόνομης Κοινότητας των Βάσκων είναι μία μικρή συμπαγής πόλη 245,000 κατοίκων με πράσινη ζώνη, μεσαιωνικό κέντρο και ισχυρή κουλτούρα βαδίσματος. Χάρη σε μία μακροπρόθεσμη δέσμευση βιώσιμου πολεοδομικού σχεδιασμού, η Vitoria-Gasteiz τιμήθηκε, μετά τη Στοκχόλμη και το Αμβούργο, με τον τίτλο European Green Capital για το 2012. Ενώ η Ισπανία δεν είναι μία κλασική ποδηλατική πόλη, στην Vitoria-Gasteiz η προώθηση του ποδηλάτου εστιάστηκε τα τελευταία χρόνια με γρήγορη επιτυχία. Από το 2001 το ποσοστό διπλασιαζότανε κάθε τέσσερα χρόνια με αποτέλεσμα η Vitoria-Gasteiz να είναι σήμερα η πρώτη ποδηλατική πόλη της Ισπανίας, με το 12,3% του πληθυσμού -για το 2014- να χρησιμοποιεί ποδήλατο για την αστική του μετακίνηση.

Μαθήματα σωστής οδηγικής συμπεριφοράς σε μαθητές δημοτικού | mbike.gr

Η ξενάγησή μας στην πόλη και η ενημέρωση επί των σχετικών θεμάτων έγινε από τον διευθυντή του κέντρου περιβαλλοντικών μελετών της Vitoria-Gasteiz, κύριο Juan Carlos Escuadro. Μαζί μας ήταν -μεταξύ άλλων- και ο συντονιστής του Clean Air project, κύριος Heiko Balsmeyer.

ΠΑΡΚΙΝΓΚ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ
Η κλοπή ποδηλάτου και ο φόβος της κλοπής είναι από τα πιο σημαντικά αντικίνητρα για την ποδηλασία. Μελέτες δείχνουν ότι το 25% των θυμάτων κλοπής σταματάει την ποδηλασία. Μεγαλύτερο ποσοστό χρησιμοποιεί χαμηλότερης ποιότητας ποδήλατα ή ποδηλατεί λιγότερο. Οι καλύτεροι τρόποι πρόληψης της κλοπής ενός ποδηλάτου είναι το πάρκινγκ και το κλείδωμά του με ασφάλεια. Η δημιουργία αρκετών ασφαλών χώρων στάθμευσης ποδηλάτων, ως εκ τούτου, αποτελεί κεντρικό στοιχείο στην προώθηση του ποδηλάτου. Και αυτό γίνεται ολοένα και πιο σημαντικό, όταν -όπως προαναφέραμε- το ποδήλατο είναι σε άνοδο. Ωστόσο, η παροχή χώρου για περισσότερες θέσεις στάθμευσης είναι συχνά μια βασική πρόκληση και οι απαιτήσεις διαφέρουν μεταξύ των πάρκινγκ μικρής και μεγάλης διάρκειας σε διαφορετικά μέρη.

Οι ασφαλείς και μεγάλης διάρκειας θέσεις στάθμευσης είναι ιδιαιτέρως απαραίτητες στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, που αποτελούν παραδοσιακά «hot spots» για κλοπή ποδηλάτων. Ενώ οι πόλεις Mannheim, Strasbourg και Brighton & Hove έχουν ήδη μεγάλους, κλειστούς χώρους στάθμευσης ποδηλάτων σε κεντρικούς σταθμούς τους, η Vitoria-Gasteiz υπολογίζει να έχει έτοιμες τις εγκαταστάσεις της στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό και στον κεντρικό σταθμό των λεωφορείων, στα τέλη του 2015.

Ασφαλές πάρκινγκ ποδηλάτων έξω από σταθμό μετρό | mbike.gr

Το 2000, η Vitoria-Gasteiz ήταν η πρώτη πόλη στην Ισπανία που έκανε υποχρεωτική την παροχή εσωτερικών χώρων στάθμευσης ποδηλάτων στις νέες πολυκατοικίες. Το συγκεκριμένο ρυθμιστικό σχέδιο της πόλης -με την ονομασία Urban Master Plan- προαπαιτεί σε κάθε πολυκατοικία μια εσωτερική αίθουσα στάθμευσης με ελάχιστο μέγεθος τα 10 τετραγωνικά μέτρα. Σε κτίρια με περισσότερα από δέκα διαμερίσματα, το μέγεθος πρέπει να αυξηθεί κατά 1 τετραγωνικό μέτρο για κάθε τέσσερα επιπλέον διαμερίσματα. Το μέτρο αυτό έχει διευκολύνει τη χρήση του ποδηλάτου σε νέες γειτονιές της πόλης. Σήμερα, πολλοί από αυτούς τους εσωτερικούς χώρους στάθμευσης αδυνατούν να καλύψουν τις απαιτήσεις και ο κανονισμός έχει τεθεί υπό αναθεώρηση.

ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΤΩΝ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΖΩΝ
H προώθηση του ποδηλάτου δεν πρέπει να αποβεί σε βάρος των πεζών, οι οποίοι συχνά αγνοούνται από την πολιτική, τουλάχιστον όσο οι ποδηλάτες. Ευτυχώς, περισσότερες πόλεις αναπτύσσουν στρατηγικές βαδίσματος ή εντός σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας. Το περπάτημα, η ποδηλασία και οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι εξίσου σημαντικοί πυλώνες της βιώσιμης αστικής κινητικότητας. Η σωστή προώθηση απαιτεί τη χρήση συνεργιών και όχι συγκρούσεων μεταξύ των τριών. Ως εκ τούτου, περισσότερος χώρος για το ποδήλατο, για περπάτημα και για τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα πρέπει να δημιουργηθεί σε βάρος της κυκλοφορίας των οχημάτων, τα οποία είναι τα περισσότερο μη-αποτελεσματικά μέσα αστικής μετακίνησης και εξακολουθούν να κυριαρχούν στους δρόμους των ευρωπαϊκών πόλεων. Αυτή η ανακατανομή του χώρου είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν το ποδήλατο είναι σε άνοδο. Διαφορετικά, οι συγκρούσεις μεταξύ των ποδηλατών και των πεζών θα επηρεάσουν αρνητικά και τους δύο και θα οδηγήσουν σε μείωση της γενική αποδοχής της ποδηλασίας.

Ειδική λωρίδα κυκλοφορίας διπλής κατεύθυνσης μόνο για ποδήλατα | mbike.gr

Εξαιρετικό παράδειγμα είναι αυτό της Vitoria-Gasteiz. Μετά από διαβούλευση με τους σχετικούς φορείς, ένας νέος κανονισμός για το ποδήλατο σε ζώνες κυκλοφορίας πεζών και πεζοδρόμια τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2014. Η ποδηλασία σε πεζοδρόμια επιτρέπεται πλέον μόνο σε αυτά που είναι μεγαλύτερα από 3 μέτρα, σε χώρους όπου δεν υπάρχει ξεχωριστή ποδηλατική λωρίδα, ή δίπλα σε δρόμους χωρίς μέτρα ήπιας κυκλοφορίας. Σε ορισμένες περιοχές πεζών, η ποδηλασία δεν επιτρέπεται πλέον κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής (μεταξύ 11:00 και 13:00, και από τις 17:30 έως τις 21:00 το καλοκαίρι ή 22:00 το χειμώνα). Ταυτόχρονα, ασφαλείς εναλλακτικές ποδηλατικές διαδρομές έχουν δημιουργηθεί σε όλο το κέντρο της πόλης. Ένα έργο κατευνασμού της κυκλοφορίας έχει μετατρέψει 47 δρόμους στους λεγόμενους calmed streets με λιγότερες λωρίδες κυκλοφορίας, περισσότερες λωρίδες (αντίθετης κυκλοφορίας) για τα ποδήλατα με όριο ταχύτητας από 20 έως 30 χιλιόμετρα την ώρα.

CARGO BIKES – ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ME ΠΟΔΗΛΑΤΟ
Τα Cargo Bikes είναι μία από τις πιο ελπιδοφόρες τάσεις στη σημερινή ευρωπαϊκή αγορά ποδηλάτου. H ελκυστική νέα σχεδίαση και η ηλεκτρική υποβοήθηση έχουν αυξήσει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες και τη δημοτικότητά τους. Μια μελέτη από το European Cyclelogistics Project κατέδειξε ότι το 51% του συνόλου των μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς εμπορευμάτων στις ευρωπαϊκές πόλεις θα μπορούσε να αναληφθεί από τα Cargo Bikes. Η μελέτη αναφέρεται στην ιδιωτική και εμπορική μεταφορά εμπορευμάτων και αγαθών, που είναι ελαφρύτερα από 200 κιλά, για αποστάσεις μικρότερες των 7 χιλιομέτρων.

Τα Cargo Bikes μετά τις νέες ρυθμίσεις, μπορούν και κινούνται περισσότερες ώρες στο κέντρο της πόλης | mbike.gr

Στο ιστορικό κέντρο της Vitoria-Gasteiz, νέες πρόσφατες ρυθμίσεις πρόσβασης σχετικά με την κυκλοφορία των εμπορικών οχημάτων οδήγησαν πολλές επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν cargo bikes. Βάσει του νέου νόμου, που τέθηκε σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2014, μειώθηκαν τα χρονικά διαστήματα κατά τα οποία τα μηχανοκίνητα οχήματα μπορούν να κάνουν παραδόσεις στο πεζοδρομημένο κέντρο της πόλης κατά μία ώρα: όλες οι παραδόσεις πρέπει τώρα να έχουν γίνει μέχρι τις 11:00. Νέες ζώνες φόρτωσης και εκφόρτωσης με παρατεταμένο ωράριο λειτουργίας μέχρι τις 14:00, και εν μέρει από τις 16:00 έως τις 20:00, έχουν δημιουργηθεί στις άκρες πεζόδρομων. Για να φτάνουν καλύτερα στους τελικούς προορισμούς στο εσωτερικό των πεζόδρομων, ορισμένες εταιρείες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν cargo bikes, επειδή τα ποδήλατα επιτρέπονται μέσα στα περισσότερα μέρη του κέντρου της πόλης ακόμη και το απόγευμα. Επιπλέον, ο νέος νόμος επιτρέπει στον Δήμαρχο την χορήγηση ειδικών αδειών απαλλαγής στα cargo bikes από τους χρονικούς περιορισμούς που ισχύουν για τους ποδηλάτες σε κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της πόλης.