Και πώς η απόφασή τους αυτή έχει επηρεάσει τις ποδηλατικές υποδομές στις περισσότερες χώρες
Όποιον ρωτήσεις κάποιον τι χρώμα είναι οι ποδηλατόδρομοι – αν δεν είναι από τη Δανία – θα σου απαντήσει: κόκκινοι! Λίγοι γνωρίζουν όμως ότι αυτή η «τακτική» στις περισσότερες χώρες δεν είναι κάτι θεσμοθετημένο και πως ξεκίνησε, τυχαία, πριν από αρκετά χρόνια από τις Κάτω Χώρες.
Ας δούμε όμως την ιστορία πίσω από αυτό.
Είναι γεγονός πως το χρώμα είναι ένα βασικό στοιχείο που χρησιμοποιείται από τους μηχανικούς προκειμένου να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των χρηστών του δρόμου. Μεταξύ άλλων, βοηθά να ξεχωρίζει η ποδηλατική υποδομή από τα μέρη του δρόμου που χρησιμοποιούνται κυρίως από μηχανοκίνητα οχήματα.
Παρόλο όμως που το κόκκινο χρώμα κυριαρχεί στις ποδηλατικές υποδομές στις Κάτω Χώρες, δεν είναι ένα πρότυπο που ορίζεται από το νόμο. Ωστόσο, αυτό δεν έχει σταματήσει τη διάδοση των κόκκινων ποδηλατικών λωρίδων εμπνευσμένων από την Ολλανδία, τόσο στη χώρα όσο και παγκοσμίως.
Γιατί η Ποδηλατική Υποδομή στην Ολλανδία Είναι Κόκκινη;
Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τις ερωτήσεις που κάνουν οι σχεδιαστές όταν δημιουργούν υποδομές φιλικές προς τους ποδηλάτες.
Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις βρίσκονται στην «βίβλο» σχεδιασμού για ποδηλατικές υποδομές: το Εγχειρίδιο Σχεδιασμού για Ποδηλατική Κυκλοφορία (CROW Design Manual for Bicycle Traffic).
Το εγχειρίδιο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1993, αναθεωρήθηκε το 2006 και κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 2016. Περιλαμβάνει βασικές αρχές πολιτικής και σχεδίασης, οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά ως βέλτιστες πρακτικές.
Ο πραγματικός στόχος του εγχειριδίου είναι να παρέχει καθοδήγηση για έναν δημιουργικό σχεδιασμό και όχι να δίνει οδηγίες «απόλυτες και ανελαστικές» – κάτι που σίγουρα θα μπορούσε να ξενίσει πολλούς στην Ελλάδα…
Οι βασικές αρχές σχεδιασμού φιλικών προς τους ποδηλάτες υποδομών, όπως ορίζονται από το CROW, είναι:
• Συνοχή,
• Αμεσότητα,
• Ελκυστικότητα,
• Ασφάλεια,
• Άνεση για τον χρήστη.
Γιατί Είναι το Χρώμα Τόσο Σημαντικό;
Το χρώμα χρησιμοποιείται ως εργαλείο σχεδίασης για να διευκολύνει την κατανόηση από τους χρήστες του δρόμου.
Για παράδειγμα, μπορεί να:
• Υποδεικνύει μια ποδηλατική λωρίδα στον δρόμο,
• Τονίζει το δικαίωμα προτεραιότητας μιας ποδηλατικής λωρίδας σε μια διασταύρωση,
• Υποδηλώνει έναν ποδηλατόδρομο.
Με αυτόν τον τρόπο, οι χρήστες του δρόμου γίνονται πιο συνειδητοποιημένοι σχετικά με την ποδηλατική υποδομή, κάνοντάς τη ροή και την παρουσία των χρηστών ποδηλάτου, πιο προβλέψιμη. Αυτό αυξάνει την ορατότητα και την ευαισθητοποίηση, κάνοντας την υποδομή πιο ασφαλή για τους ποδηλάτες.
Από Πού Προήλθε το Κόκκινο;
Το 1977, η Ολλανδία ξεκίνησε μια δοκιμή για αποκλειστικές ποδηλατικές διαδρομές, με την πόλη Tilburg να επιλέγεται ως σημείο αναφοράς.
Το Tilburg λοιπόν ήθελε να χρησιμοποιήσει ένα ενιαίο χρώμα στις ποδηλατικές του υποδομές, για δύο λόγους:
1. Για να τραβήξει την προσοχή στη διαδρομή,
2. Να συνδέσει όλα τα ποδηλατικά μονοπάτια της πόλης ως ένα ενιαίο δίκτυο.
Στη δεκαετία του 1970, οι ποδηλατόδρομοι κατασκευάζονταν κυρίως με πλακάκια, τα οποία στην Ολλανδία ήταν συνήθως μαύρα, κίτρινα ή κόκκινα. Τυχαία, το Tilburg επέλεξε το κόκκινο ως το ενιαίο της χρώμα, και έτσι γεννήθηκε ο πρώτος κόκκινος ποδηλατόδρομος («het rode fietspad»).
Ο λόγος πίσω από την επιλογή του κόκκινου χρώματος δεν είναι πλήρως γνωστός, αν και λέγεται ότι εκείνη την εποχή τα κόκκινα πλακάκια ήταν ίσως τα πιο εύκολα διαθέσιμα άρα και τα φθηνότερα. Και λαμβάνοντας υπόψη τα δομικά υλικά που χρησιμοποιούνταν στην Ολλανδία, αυτό ακούγεται λογικό.
Η Ολλανδία, που βρίσκεται σε δέλτα με ποταμούς όπως ο Ίσελ, ο Ρήνος και ο Βάαλ, έχει πολλά κοιτάσματα αργίλου, και αυτό οδήγησε στη χρήση κόκκινων τούβλων για την κατασκευή ολλανδικών κτιρίων.
Παρόλο που η χρήση πλακιδίων έχει ιστορικό χαρακτήρα, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα σε περιοχές όπου οι ταχύτητες πρέπει να είναι χαμηλές για λόγους ασφάλειας, όπως στο κέντρο των πόλεων. Οι δονήσεις που προκαλούνται από τα πλακάκια δημιουργούν δυσφορία, με αποτέλεσμα όλοι οι χρήστες του δρόμου να μειώνουν φυσικά την ταχύτητά τους.
Επιπλέον, τα πλακάκια είναι αρθρωτά, επιτρέποντας ευκολότερη συντήρηση εάν χρειαστεί πρόσβαση σε υπόγειους σωλήνες και καλώδια. Αφού ολοκληρωθούν οι εργασίες, τα πλακάκια μπορούν συχνά να αντικατασταθούν, μειώνοντας τα κόστη συντήρησης και τα απόβλητα.
Ωστόσο, μετά το 1990, η άσφαλτος έγινε πιο διαθέσιμη και πιο επιθυμητή επιλογή για τους περισσότερους ποδηλατόδρομους, λόγω της υψηλότερης αντοχής στο φορτίο, της άνεσης κατά την οδήγηση (όπου είναι αποδεκτή η ασφάλεια) και του μειωμένου κινδύνου ζημιάς από τη βλάστηση. Η άσφαλτος μπορεί να χρωματιστεί με την προσθήκη χρωστικών.
Τα οξείδια του σιδήρου χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθεί το κόκκινο χρώμα σε μορφή σκόνης, και από το 1999, η εταιρεία Ventraco παράγει έγχρωμα pellets από αυτές τις χρωστικές. Συνδυάζοντας τα pellets με κόκκινα αδρανή υλικά που προέρχονται από την Ευρώπη, κατασκευάζουν την κόκκινη άσφαλτο ColorFalt, καθώς και άλλες έγχρωμες επιλογές.
Η χρωματιστή άσφαλτος αυξάνει το κόστος περίπου κατά 40% σε σύγκριση με την παραδοσιακή μαύρη άσφαλτο. Ωστόσο, αν χρωματιστεί μόνο η επιφάνεια—περίπου 2 εκατοστά—το επιπλέον κόστος περιορίζεται στο 10-20%.
Ο ιδρυτής της Ventraco, Jeroen Venema, εξηγεί:
«Η ακριβής ισορροπία μεταξύ χρωστικής, τύπου ασφάλτου, πληρωτικού υλικού και αδρανών υλικών είναι το κλειδί για την επίτευξη του καλύτερου και πιο ανθεκτικού αποτελέσματος».
Παρά το επιπλέον κόστος, με διάρκεια ζωής επιφάνειας 20-25 χρόνια, η χρωματιστή άσφαλτος θεωρείται πιο οικονομική λύση σε σύγκριση με τη βαφή. Η θερμοπλαστική βαφή θεωρείται μόνο προσωρινή λύση, λόγω της χαμηλής ανθεκτικότητάς της, η οποία δεν είναι κατάλληλη για το ολλανδικό κλίμα και λόγω της υψηλής πίεσης στην επιφάνεια του δρόμου από τα οχήματα.
Αυτό σημαίνει ότι το χρώμα ξεθωριάζει μέσα σε λίγα χρόνια, όπως έχει αρχίσει να συμβαίνει στον μεγαλύτερο ποδηλατόδρομο ουράνιου τόξου του κόσμου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης.
Είναι το Κόκκινο το Καλύτερο Χρώμα για την Ποδηλατική Υποδομή;
Σύμφωνα με το CROW, η συνοχή είναι σημαντική για τη διατήρηση της αναγνωρισιμότητας και της προβλεψιμότητας των ποδηλατικών δικτύων. Πράγματι, μια μελέτη δείχνει ότι οι άνθρωποι έχουν πιο θετική άποψη για την ποδηλατική υποδομή όταν είναι εξοικειωμένοι με το χρώμα. Με την επιτυχία του «Het Rode Fietspad» στην Tilburg, ίσως άλλες πόλεις θέλησαν να αντιγράψουν την επιτυχημένη δοκιμή.
Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι τα κόκκινα πλακάκια ήταν πιο εύκολα διαθέσιμα και φθηνότερα, γεγονός που οδήγησε στη χρήση τους σε ολόκληρη την Ολλανδία. Το ίδιο ισχύει και για τα κόκκινα ολλανδικά τούβλα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή σπιτιών σε όλη τη χώρα. Με αυτό το κοινό θέμα των κόκκινων σπιτιών και της κόκκινης ποδηλατικής υποδομής στην Ολλανδία, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η ελκυστικότητα ενισχύεται μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης σχεδιασμού, τόσο στην ποδηλατική υποδομή όσο και στον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό.
Κάντο όπως οι Ολλανδοί…
Οι κόκκινοι ποδηλατόδρομοι στην Ολλανδία είναι αποτέλεσμα της χρήσης των υλικών που ήταν διαθέσιμα, της επιθυμίας για ένα συνεκτικό δίκτυο δρόμων σε ένα ελκυστικό αστικό περιβάλλον, και κυρίως της προθυμίας να επενδυθούν πόροι για την ενίσχυση της ασφάλειας.
Αυτό που αρχικά φαίνεται ως μια απλή ερώτηση, αποκαλύπτει τελικά μια συναρπαστική μελέτη περίπτωσης για να εξετάσουμε τις πολλές διαφορετικές παραμέτρους που απαιτούνται για τον σχεδιασμό ποδηλατοφιλικών υποδομών.
Μένει να εξετάσουμε γιατί οι Δανοί – οι μεγάλοι ανταγωνιστές των Ολλανδών για τον τίτλο του πιο «ποδηλατικού έθνους της Ευρώπης – επιμένουν να χρησιμοποιούν μπλε χρώμα για τις ποδηλατικές τους υποδομές κάτι που, τουλάχιστον αισθητικά, είναι – κατά τη γνώμη μας – πιο εντυπωσιακό μια που νιώθεις σαν να ποδηλατείς σε ένα γαλάζιο ποτάμι…
Πηγή: Dutch Cycling Embassy
© Copyright Cities for Cycling 2023, All Rights Reserved