Μια αληθινή wand(r)er woman, η Μαρία Κούκη, «γράφει» 450 χλμ με το ποδήλατο για αστική μετακίνηση το μήνα, εδώ και περίπου 10 χρόνια! «Και, λοιπόν;» μπορεί να αναρωτηθείτε…
Και θα σας απαντήσω, πως, χάρη σε αυτά τα χιλιόμετρα, βρίσκει τον περίσσιο χρόνο να σχεδιάζει τα υπέροχα ταξίδια που έχει ήδη κάνει και αυτά που πρόκειται να κάνει με τα ποδήλατά της, όση ώρα κάποιοι άλλοι οδηγοί οχημάτων δαπανούν κολλημένοι στην κίνηση της πόλης καθημερινά, χωρίς καμία διάθεση να ονειρευτούν. Ένα παράδειγμα προς έμπνευση, λοιπόν!

Θυμάσαι πότε ήταν η πρώτη φορά που έκανες ποδήλατο;
Ήμουν μόλις 3,5 χρονών. Ο παππούς μου, βαριά άρρωστος από καρκίνο, μέσα σε όλους τους αποχαιρετισμούς και τις εκκρεμότητες που ήθελε να προλάβει να τακτοποιήσει, φώναξε τη γιαγιά μου στο νοσοκομείο.
“Μ΄αυτά τα χρήματα να πας να αγοράσεις στη Μαρία το πρώτο της ποδήλατο”.
“Βασίλη μου, μόλις βγεις από δω μέσα μαζί θα πάμε να το διαλέξουμε με το παιδί”, προσπάθησε η γιαγιά μου να τον ξεγελάσει μ΄ ένα χαμόγελο που ήλπιζε πως θα ‘κρυβε τα δάκρυά της.
“Άκου που σου λέω. Θέλω τώρα μες στο καλοκαίρι να κάνει τις πρώτες της βόλτες και να με θυμάται”, επέμενε σταθερά ο δάσκαλος παππούς, που τις δεκαετίες ’50-’60 ποδηλατούσε χειμώνα-καλοκαίρι στους αγροτικούς τότε δρόμους της Ζακύνθου.
Το τρίτροχο κόκκινο ποδηλατάκι εγκαινιάστηκε στους δρόμους του Άλσους Νέας Σμύρνης κι έμεινε απόδειξη του ότι τα πράγματα και τις εμπειρίες που μας γεμίζουν στη ζωή, μας τα έχουν συνήθως συστήσει άνθρωποι που μας αγάπησαν πολύ.
Θυμάσαι το πρώτο σου ποδήλατο και την αφορμή που το απέκτησες;
Το τρίτροχο αντικαταστάθηκε στα 6 μου με δίτροχο, η αφαίρεση των βοηθητικών τροχών στους φθαρμένους δρόμους της παλιάς παραλίας της Χαλκίδας συνοδεύτηκε από γόνατα επί ένα τρίμηνο μονίμως γρατζουνισμένα, γεγονός που δεν μπόρεσε να πτοήσει το υπερκινητικό αγοροκόριτσο που ήδη ήμουν. Το πρώτο ποδήλατο ωστόσο που ελήφθη εν μέρει και η δική μου γνώμη για να αγοραστεί, άμα τη εφηβεία μου, ήταν ένα κατακόκκινο 28άρι γυναικείο Peugeot, με ίσιο τιμόνι, λεβιεδάκια στο διαγώνιο και ειδική πατέντα να “σπάει” ώστε να χωράει σε πορτ-μπαγκάζ για να μπορεί να σε συνοδεύει σε όλα τα οικογενειακά ταξίδια. Με θυμάμαι μες στο ποδηλατάδικο να χτυπά η καρδιά μου ξεκάθαρα για ένα ποδήλατο παρόμοιο με αυτά που με περισσό καμάρι οδηγούσαν οι δυο κολλητοί μου φίλοι, αυτά που τότε λέγαμε “αγωνιστικά” (a.k.a. κούρσες ). Ο υπερπροστατευτικός πατέρας μου βέβαια δεν ήθελε ούτε να ακούσει ότι η μονάκριβη κόρη του θα μπορούσε να τρέχει με ιλιγγιώδεις κατ’ εκείνον ταχύτητες στις απότομες κατηφόρες της Κανήθου όπου μεγάλωνα.
Δύσκολο πράγμα να κερδίζεις μόνο με συναισθηματικά επιχειρήματα όταν ακόμη δεν είσαι οικονομικά ανεξάρτητος, έτσι με βαθύ αναστεναγμό καβάλησα το γυναικείο Peugeot και πήγα να το συστήσω στα παιδιά.
Έχεις κάποια δυνατή ποδηλατική ανάμνηση από τα παιδικά σου χρόνια;
Στη Χαλκίδα των αρχών των ’90’s, και πιο συγκεκριμένα στο λόφο της Κανήθου με τις συνεχόμενες ανηφοροκατηφόρες του, το να βγεις με το ποδήλατο μετά το σχολείο δεν ήταν μέρος της καθημερινότητας όλων των παιδιών. Ως τότε, είχα συνηθίσει να πηγαίνω τακτικά πάνω-κάτω στο ισιάδι της παραλίας, ή στις ευθείες από τα αλσύλλια και πάρκα που περιστοίχιζαν την πόλη. Αλλά με το καινούργιο κοσκινάκι μου -λέγε με κόκκινο Peugeot- με τις ταχύτητες, με την εφηβεία να προστάζει για αλλαγές και με την τύχη να ΄χω δυο αγόρια φίλους με διάθεση να μοιραστούν και να με “ξεκουνήσουν”, ήρθε σύντομα εκείνη η μέρα που δε χρειάστηκε δεύτερη σκέψη για να τους ακολουθήσω με ένα μείγμα παράτολμου ενθουσιασμού και αγωνίας λίγο πιο μακριά από τους γνωστούς μου δρόμους. Κι είχε μια ανηφόρα που πήγαινα πιο αργά κι απ’ τη σκιά μου, μα αυτοί οι δυο με είχαν έγνοια και με περίμεναν στην κορφή της ανηφόρας. Και αμέσως μετά ήρθε εκείνη η κατηφόρα που μέσα μου πάλευαν απ΄ τη μια ο φόβος της πτώσης κι απ΄ την άλλη η απόλυτη αίσθηση ελευθερίας και ευτυχίας, υπερδιπλασιασμένη από το θαλασσινό αεράκι και από τον ανοιξιάτικο ήλιο κι από τα ξανθά μαλλιά του φίλου στο μπροστινό ποδήλατο. Φτάσαμε σε μια απόμερη παραλία κι ένιωθα ζωντανή και δυνατή και ευλύγιστη. Δεν ήθελε πολύ μετά από αυτό για να ερωτευτώ. Και όχι μόνο το ποδήλατο!
Στο σήμερα, τι κάνεις συνήθως με το ποδήλατο;
Αυτό τον Σεπτέμβρη κλείσαν ακριβώς 10 χρόνια που μετακινούμαι καθημερινά από και προς τη δουλειά μου με το ποδήλατο. Βρέξει-χιονίσει, χειμώνα-καλοκαίρι (κι ας με ταλαιπωρεί η ζέστη το καλοκαίρι). Τα σαββατοκύριακα, το ποδήλατο επίσης είναι στην ημερησία. Είτε τα χαλαρά σ\κ, που περιλαμβάνουν μικροψώνια και καφέ με φίλους στις γειτονιές της Αθήνας, είτε εκείνα τα άλλα σ\κ (που μακάρι να ΄ταν η ζωή μου όλη), όπου ο στόχος είναι το ταξίδι. Το αν το ταξίδι θα έχει τη μορφή brevet, ή ποδηλατικής περιπλάνησης, αν θα είναι ακτινωτό ή κυκλικό, νησιωτικό ή ηπειρωτικό, παραθαλάσσιο ή βουνίσιο, πραγματικά δεν έχει και τόση σημασία.
Τι ποδήλατο χρησιμοποιείς τώρα;
Το 2014, που αγόρασα το πρώτο μου ενήλικο ποδήλατο -ένα γυναικείο trekking για το καθημερινό commuting- οι μύστες (και ήταν πολλοί, τρομάρα τους), μου εξήγησαν πως σύντομα θα χρειαστώ κι άλλο ποδήλατο και πως ο ιδανικός αριθμός ποδηλάτων για να έχεις στην κατοχή σου είναι ν+1. Τους λοιδώρησα, τους εξήγησα με περισσή σοβαρότητα πως δεν έχω ούτε χρόνο ούτε χώρο ούτε χρήμα για παραπάνω ποδήλατα, έκανα πως κωφεύω και εξακολούθησα να χρησιμοποιώ το trekking για τη δουλειά και για τις ποδηλατοβόλτες με τις ομάδες των κοντινών γειτονιών.
Έξι μήνες μετά, το φόρτωσα για να πάω σόλο το πρώτο μου ποδηλατικό ταξίδι στην Ικαρία. Εκεί, το πρώτο της ζωής μου ποδηλατικό σούρωμα με έμαθε να διαβάζω τις υσοϋψείς στους χάρτες και να σχεδιάζω διαδρομή, υψομετρικά και προμήθειες πριν ξεκινήσω. Το 2015, αφού έμπλεξα με “κακές παρέες”, είχα πια αγοράσει την πρώτη μου κούρσα, για να εξερευνήσω το μεγάλο απέραντο κόσμο των brevets.
Σήμερα, η αλουμινένια κούρσα έχει αντικατασταθεί με μια carbon για τα brevets και για τα μεγάλα ταξίδια, το commuting μου γίνεται με ένα ατσαλάκι με vintage γραμμές (τ’ απωθημένα του αγωνιστικού που δεν απέκτησα στην εφηβεία μου) και το trekking, μετά την κλοπή του που δεν θα ξεχάσω σε όλη μου τη ζωή, αντικαταστάθηκε με ένα εξίσου βαρύ ΜΤΒ του 2008, αρκετά παλιό και γρατζουνισμένο για να μην προκαλεί όταν χρειάζεται να το κλειδώνω σε εξωτερικούς χώρους.
Με τι ασχολείσαι – κυρίως; (τι δουλειά κάνεις, σπουδές κλπ).
Ως σχολική ψυχολόγος, το πρωί δουλεύω σε παιδικό σταθμό και 2-3 απογεύματα την εβδομάδα σε ιδιωτικό κέντρο.
Ο συνδυασμός των δυο δουλειών και ο αριθμός των καθημερινών χιλιομέτρων και μετακινήσεων απαιτούν ευελιξία και γρηγοράδα, που το ποδήλατο ευτυχώς μπορεί να μου παράσχει.
Έχεις κάποια αγαπημένη διαδρομή;
Αγαπημένη διαδρομή για μένα είναι κάθε καινούργια διαδρομή. Αυτή που θα έχω να εξερευνήσω νέα μέρη, να ανακαλύψω νέες γωνιές, να νυχτώσει και να έχω την ανακούφιση πως κάτι καινούργιο είδα και σήμερα. Οι παραθαλάσσιες ωστόσο διαδρομές είναι η αδυναμία μου. Ιδίως αν πρόκειται για γύρο νησιού στις λατρεμένες μου Κυκλάδες.
Περίπου πόσα χιλιόμετρα κάνεις το μήνα;
Το καθημερινό μου commuting από μόνο του είναι 450 χλμ το μήνα. Τα brevets και τα ταξίδια έχουν διακυμάνσεις κάθε μήνα, ωστόσο τα στατιστικά του strava λένε πως ο μέσος όρος χιλιομέτρων του μήνα βρίκεται κάπου μεταξύ των 1000-1100.
Πού το παρκάρεις – όταν είσαι σπίτι κι όταν βγαίνεις έξω;
Τα ποδήλατα “κοιμούνται” μες στο σπίτι, με εξαίρεση το ΜΤΒ (είναι παλιό λέμε), που μένει κλειδωμένο με το ακριβό βαρύ του πέταλο στην αποθήκη. Έξω, στη μεν δουλειά τα παίρνω μέσα στο γραφείο (αφού πάλεψα για κάποιους μήνες με τις διαφωνίες των διευθυντών μου), στους δε καφέδες είμαι η γραφική που με χαμόγελο και διπλωματία ρωτάω το προσωπικό του μαγαζιού “εμποδίζει το ποδήλατο αν το έχουμε δίπλα μας;”.
Οι φίλοι μου είναι πλέον εξοικειωμένοι με το ότι μπορεί να αλλάξουμε μαγαζί αν δεν μας δεχτούν μαζί με το ποδήλατο, ή, στον αντίποδα, να μας ανοίξουν είτε την αποθήκη του μαγαζιού είτε την κουβέντα για το πετάλι.
Ποια θα έλεγες πως είναι τα τρία σημαντικότερα προβλήματα που ίσως αντιμετωπίζει κάποιος που κάνει ποδήλατο στην Αθήνα;
Το ένα και μοναδικό πρόβλημα που επισκιάζει όλα τα επιμέρους μικρά θεματάκια είναι η οδηγική συμπεριφορά ενός μεγάλου μέρους του κόσμου. Ιδίως από την καραντίνα και μετά, είναι παραπάνω από ευδιάκριτη η μεταβολή στις οδηγικές συνήθειες, στο επίπεδο επιθετικής οδήγησης και στη μείωση της στοιχειωδώς ευγενικής συμπεριφοράς προς τους ποδηλάτες.
Δεν μπορείς να επαφίεσαι στο ότι οι οδηγοί θα σε προσέξουν, θα σου παραχωρήσουν προτεραιότητα ή ότι θα σεβαστούν το stop που μπορεί να έχουν.
Κατά συνέπεια, χρειάζεται να έχεις τα αντανακλαστικά και τα μάτια σου δεκατέσσερα, να μην οδηγείς κολλητά με το πεζοδρόμιο αλλά να διεκδικείς το χώρο σου στη δεξιά λωρίδα και να έχεις επενδύσει σε ένα καλό κράνος και στις ικανότητες συγκέντρωσής σου στο δρόμο και στην κίνηση.
Και γιατί θα πρότεινες σε κάποιον να κάνει ποδήλατο στην Αθήνα; Ποια είναι τα επιχειρήματά σου υπέρ της χρήσης του ποδηλάτου στην πόλη;
Κρατιέσαι σε φόρμα χωρίς να χρειάζεται να δαπανάς χρόνο στο γυμναστήριο, ακόμα κι όταν πεταλάρεις στη Ζώνη 0 όπως εγώ. Φτάνεις γρηγορότερα στη δουλειά σου από τους συναδέλφους των όμορων περιοχών, χωρίς την έγνοια να βρεις πάρκινγκ και χωρίς τα νεύρα και τη ματαιότητα από τις χαμένες ώρες στους φρακαρισμένους από την κίνηση αθηναϊκούς δρόμους. Μπορείς να σχεδιάσεις έτσι τη διαδρομή σου ώστε να περνάς από στενάκια, παρκάκια, σημεία με θέα, που για δευτερόλεπτα να ξεχνάς ότι βρίσκεσαι στην πόλη. Τα λίγα λεπτά που ποδηλατώ δίπλα στη θάλασσα στο ΣΕΦ βλέποντας μακριά τον ορίζοντα κι ακούγοντας το κύμα, έχω μια στιγμιαία αίσθηση διακοπών και μια ευγνωμοσύνη που με συντροφεύει στο ξεκίνημα της ημέρας. Κάπως έτσι, φτάνεις στη δουλειά με ένα μακάριο χαμόγελο που κάνει τους άλλους να αναρωτιούνται (και να σε ρωτούν τακτικά) τι παίρνεις και δεν τους δίνεις, ή, πιο κόσμια, τι σε κάνει να έρχεσαι έτσι χαρούμενος πρωί πρωί. Στο τέλος της εργασιακής ημέρας, κάνοντας πετάλι κάνεις μαζί ασυνείδητα και detox από ό,τι σε βάρυνε, με αποτέλεσμα να μπαίνεις σπίτι έχοντας αφήσει πίσω σου την τοξικότητα της καθημερινότητας. Και τα χρήματα που μπορείς να γλυτώσεις από τις μικρομετακινήσεις με αυτοκίνητο σε ακτίνα 4-5 χλμ από το σπίτι σου, στο τέλος του χρόνου είναι ήδη ένα καλό αποθεματικό για να σχεδιάσεις το επόμενό σου ταξίδι!
Θεωρείς τους οδηγούς στην Αθήνα φιλικούς στο ποδήλατο;
Οι μικρές εξαιρέσεις οδηγών που θα σου χαμογελάσουν ή θα σου παραχωρήσουν προτεραιότητα ή θα σε προσπεράσουν τηρώντας απόσταση άνω του 1,5 m, δεν αρκούν για να αναιρέσουν την κυνική εντύπωση και νοοτροπία των περισσότερων οδηγών πως οι ποδηλάτες δεν έχουν ίσα δικαιώματα στη χρήση του δρόμου. Μολονότι δεν χρησιμοποιώ τακτικά στερεότυπα, δεν πιστεύω και στην επίπλαστα θετική σκέψη. Φιλικούς οδηγούς στο ποδήλατο, σε ποσοστό άνω του 15%, έχω συναντήσει (πέραν από τις ποδηλατουπόλεις Τρίκαλα και Καρδίτσα), μόνο στη Λήμνο, όπου οι οδηγοί είναι εξοικειωμένοι με τα camp που κάνουν κάθε χρόνο στο νησί ομάδες από το εξωτερικό.
Επιλέγεις συνήθως κεντρικούς δρόμους ή δευτερεύοντες;
Πάντα απέφευγα τους κεντρικούς δρόμους, ωστόσο μετά το τροχαίο απ’ το οποίο βγήκα ζωντανή, στη διάρκεια ενός brevet, τα στενάκια και οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας είναι η σταθερή προτίμησή μου. Κι ας υπάρχει γρηγορότερη διαδρομή από κεντρικούς.
Χρησιμοποιείς κάποια εφαρμογή για να σχεδιάζεις τις διαδρομές σου;
Όσο υπήρχε η δωρεάν έκδοση του strava, που θεωρώ ότι έχει μακράν τις καλύτερες επιλογές σχεδίασης από όλα τα συγγενικά προγράμματα, ήμουν η απόλυτα εθισμένη stravaholic. Aπό τότε που πρέπει να πληρώνεις συνδρομή για να σχεδιάζεις, ποντάρω στους χάρτες (ηλεκτρονικούς και έντυπους), οικεία δεξιότητα, έχοντας μεγαλώσει σε μια οικογένεια που αγαπούσε και τα ταξίδια και τους χάρτες. Ειδάλλως, επαφίεμαι στη βοήθεια φίλων που έχουν την premium συνδρομή. Η νέα ωστόσο είσοδος στο παιχνίδι της σχεδίασης διαδρομών είναι το παιχνίδι wandrer.earth, όπου χαζεύω τις μπλε γραμμούλες στο χάρτη σε όλα τα μέρη που έχω ποδηλατήσει και σκέφτομαι πού θα βάλω την επόμενη.
Βγαίνεις για ποδήλατο με παρέα;
Η ζωή κάνει πάντα κύκλους. Η παρέα (κολλητοί φίλοι, μέντορες, πρόσωπα που ήρθαν από το πουθενά στη ζωή μου) είναι που με έβγαλε στο δρόμο, που με τράβηξε στις ποδηλατοβόλτες, που με ενθάρρυνε να πάω λίγο πιο μακριά, που με εισήγαγε στα brevets και στις ποδηλατικές διακοπές. Στις μεγάλες υπερβάσεις – σόλο ταξίδια, πολλά υψομετρικά, πολύς ψυχικός πόνος που χρειαζόταν στροφή στον εαυτό για να τον διαχειριστώ- είχε έρθει η στιγμή να προχωρήσω μόνη μου, χωρίς παρέα. Στο σήμερα, μετά από πολλά μοναχικά ταξίδια, τριήμερα και καλοκαιρινές διακοπές, νιώθω ξανά την ανάγκη να μοιράζομαι τις εικόνες και τη χαρά του δρόμου.
Υπάρχει κάποιο ταξίδι που ονειρεύεσαι να κάνεις με το ποδήλατο;
Σε ένα παράλληλο σύμπαν, που θα είχα το χρόνο και το χρήμα να τρέξω αυτό το project, θα με έβλεπα να ξεκινώ από το Nordkapp για να διασχίσω την Ευρώπη κάνοντας τη φημισμένη διαδρομή των 7.400 km NorthCape-Tarifa, όχι βέβαια αγωνιστικά, αλλά με ρυθμούς ποδηλατοτουρισμού: 120 χλμ τη μέρα, περπάτημα σε κάθε πόλη για γνωριμία με το μέρος και με τους ντόπιους, καθημερινές διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία. Επειδή η σύνταξη και το εφάπαξ αργεί, σαν υποκατάστατο κρατώ ένα ταξίδι διάσχισης της Ελλάδας ακολουθώντας τη νοητή ρότα του μονοπατιού Ε4.
Πώς νιώθεις όταν κάνεις ποδήλατο;
Σαν το μικρό κοριτσάκι που υπήρξα, που ό,τι κι αν είχε συμβεί μες στη μέρα, πάνω στη σέλα ήμουν ελεύθερη και ζωντανή. Ή, για να συνοψίσω με μια φράση που λέω στους ανθρώπους που δουλεύουμε μαζί “το ποδήλατο είναι η ψυχοθεραπεία της ψυχολόγου”.
© Copyright Cities for Cycling 2023, All Rights Reserved